Esbeek - het dorp dat zelf een café kocht en samen energie maakt!

Geschreven op

4 sep 2023

"Iedereen wil erbij horen, want zeg nu zelf: samen een café kopen, is toch leuk?"

Piet Verhoeven, voorzitter van Coöperatie Esbeek dompelt ons onder in het verhaal van het Noord-Brabantse dorpje Esbeek met zo’n 1.227 gedreven inwoners. Het dorp dat weigerde te worden zoals vele andere: een slaapdorp zonder sociaal leven. Dus kochten ze een café, bouwden ze extra woningen voor jongeren én werd hun kerk een school.

Dorpsraad werd coöperatie

Voor Piet startte het allemaal in 2006 toen hij benaderd werd om in de dorpsraad te stappen. Zoals op veel plekken leek die dorpsraad vooral “veel praten en weinig voor elkaar krijgen”. Dus organiseerden ze een brainstorm om op zoek te gaan naar gezamenlijke ambities voor het dorp. De twee meest urgente werden gekozen: bouwmogelijkheid voor jongeren én het vrijwaren van een café/buurthuis. Onder stimulans van Piet stapte de groep niet naar de gemeente om actie en middelen te vragen, maar deden ze het gewoon zelf!

Ambitieuze projecten

De coöperatie Esbeek ging in de jaren na hun oprichting stap voor stap te werk en verwezenlijkte heel wat ambitieuze projecten:

Eigen café

Aan de start van de coöperatie stapten zo’n 300 gezinnen (wat zowat het hele dorp is) met elk gemiddeld 1.000 euro in de coöperatie voor de aankoop van het café. Bijkomend werd er leadersubsidies aangevraagd en werd een lening aangegaan bij de bank. Het café werd met een maatschappelijk contract in exploitatie gegeven waardoor de huurinkomsten gebruikt worden voor de afbetaling van de lening en de jaarlijkse uitbetaling van de coöperanten. De zalen zijn gratis te gebruiken door de inwoners van Esbeek, enkel het verbruik is te betalen.

Goedkope woningen voor jongeren

Gelijklopend met het café zorgt de coöperatie in samenwerking met de gemeente ervoor dat er uitbreidingsmogelijkheid komt voor zo’n 25 nieuwbouwwoningen met behulp van een ‘collectief particulier opdrachtgeverschap’. Op die manier kregen jongeren in het dorp de kans om goedkoop een eigen woning te bouwen.

Herbestemming van de kerk: het duurzaamste monument ter wereld

In 2012 werd duidelijk dat de kerk zijn functie zou verliezen. De coöperatie liet studenten van een hogeschool één week lang kamperen en nadenken over het gebouw. Uiteindelijk kwam het plan op tafel om de school te verhuizen naar de kerk. Na een traject, waarbij investeringsmaatschappij BOEI onder de arm werd genomen én ingestapt werd in een Interreg project, was in 2017 het volledige plaatje rond. Begin 2019 werd de nieuwe school geopend. Om de duurzaamheid van het gebouw te verhogen, werden er coöperatief zo’n 300 zonnepanelen aangekocht. Omdat deze niet op het dak van de school konden, werden deze op het café gelegd.

Pilootdorp voor ‘dorpsondersteuner’

Esbeek was pilootdorp voor de dorpsondersteuner. Met dit initiatief wordt gewerkt aan ‘zorg’ in het dorp. De dorpsondersteuner bouwt een netwerk uit in het dorp en leert iedereen kennen, vervolgens kunnen zorgvragen en aanbod (zowel professioneel als mantelzorg) aan elkaar gekoppeld worden. Hij/zij gaat ook met een ‘welkom in Esbeektas’ langs bij elke nieuwe inwoner. Het succes was zo groot dat ook de andere dorpen in de gemeente hun eigen dorpsondersteuner kregen!

Welkom in Esbeek

Aan engagement van nieuwe inwoners geen gebrek in Esbeek! Dit komt niet alleen door het bezoek van de dorpsondersteuner, maar elke keer wanneer er een 20-tal nieuwe inwoners zijn, organiseert de coöperatie een ‘geweldig dat je hier ben komen wonen’-feest!

Succesfactoren: urgentie, vertrouwen en talent

Met al die succesvolle burgerinitiatieven blijkt Esbeek een hotspot voor sociaal engagement. Wat is het succes van dit dorp? “Een sterk burgerinitiatief is een initiatief dat rond iets urgent draait, als je in één zin kan zeggen waar je naartoe werkt, zit je goed. (…) Je hebt ook talenten in je dorp nodig (…) en zelfvertrouwen: het ‘het-kan-wel’-gevoel!

Hiermee wordt duidelijk waarop de initiatieven in Esbeek gestoeld zijn. Het start vanuit een collectief waarin samenwerking centraal staat: samen werken aan urgente kwesties, aan collectieve behoeften in het dorp waar mensen voor willen gaan omdat ze er uiteindelijk ook zelf beter van worden. Tegelijkertijd zijn de ambities en acties heel duidelijk én helder geformuleerd. Voor elk specifiek traject spreekt de coöperatie bepaalde mensen aan in het dorp om hun expertise vrijwillig in te zetten: een makelaar, een architect... Tot slot heerst er een groot vertrouwen ‘dat het wel kan’. Piet vergelijkt de coöperatie met ‘creatief ondernemen’ en dat betekent dat je moet durven springen en risico’s moet nemen om vooruit te geraken. Dat ‘talent’ moet altijd aanwezig zijn!