Titel
MOES-tuin: moestuinerfgoed in kaart gebracht
Geschreven op
Beschrijving
In het project MOES-tuin bracht het Centrum Agrarische Geschiedenis praktijken, werktuigen, moestuinfoto’s en archieven in kaart en peilden ze naar beleving en betekenis van moestuinen, vroeger en nu.
Afbeelding
Zaaien, oogsten en werken in de moestuin: het is een verhaal van vroeger én vandaag. Mensen telen groenten, fruit en kruiden voor eigen gebruik sinds ze zich vestigden in dorpen. De moestuin heeft dus meer dan 10.000 jaar geschiedenis en is bijzonder universeel: over de hele wereld wordt gemoestuinierd. Toch is het niet gemakkelijk om die geschiedenis neer te pennen. Wat mensen in tuinen deden en hoe, werd vooral mondeling overgeleverd. Het is een dagelijkse bezigheid, waardoor moestuiniers er niet bij stilstaan dat ze geschiedenis vormgeven en doorgeven. Maar de kennis, tradities en vakmanschap van vorige generaties worden nog steeds doorgegeven. Centrum Agrarische Geschiedenis bracht met heel wat partners tijdens het project MOES-tuin collecties, archiefstukken en immaterieel erfgoed in kaart, registreerde en bewaarde het voor de toekomst. Ontdek hier de uiteenlopende resultaten.
Familie aan het werk in hun moestuin, Hollogne-aux-Pierres, Clement Déssart, 1942 © KIK-IRPA, Brussels, M286067, www.kikirpa.be.
Een man verzorgt tomaten in een serre, Booischot, circa 1960 -2000 © collectie Huis van Alijn.
Zaaien, planten, water voorzien, de grond bewerken, oogsten,... Wat moestuiniers eeuwen geleden deden, doen we ook vandaag. Basiswerktuigen zoals een schop of harkje, verschillen niet zo veel van de eerste versies. Tegelijk was er heel wat evolutie. Nieuwe gewassen kwamen met migratie mee, smaken waren onderhevig aan trends en welvaart steeg. Zo veranderde het uitzicht van de moestuin. Kunstmeststoffen en bestrijdingsmiddelen hadden in de 19de en 20ste eeuw een impact, net zoals de omslag naar ecologisch tuinieren sinds de jaren 1980.
Ontdek meer over deze eeuwenoude geschiedenis via het Themaverhaal op de website van CAG: https://cagnet.be/page/moestuin en bezoek de expo ‘MOES-tuin leeft’ online via een 3D-beleving: https://expo.moes-tuin.be/.
Sinds mei 2023 wordt wekelijks een moestuinweetje met erfgoed en historische info verstuurd naar al wie interesse heeft. Je kan je nog steeds inschrijven om de weetjes te ontvangen tot en met mei 2024. En zo het moestuinjaar goed te starten! Meer info op https://www.moes-tuin.be/scheurkalender.
© Collectie Kasteel Hex
De nog niet eerder geregistreerde en ontsloten collectie historische moestuinwerktuigen van Kasteel Hex is nu ook volledig digitaal beschikbaar via Erfgoedplus. Medewerkers en vrijwilligers van Erfgoed Haspengouw fotografeerden 725 objecten, noteerden gegevens en gaven elk object een volgnummer. Wij onderzochten de objecten verder om de beschrijvingen aan te vullen. Gaandeweg werd duidelijk dat deze collectie een unieke plaats inneemt in het Vlaamse erfgoedlandschap. Het is wellicht de enige collectie objecten die bijna volledig gericht is op het werk in de moes- en siertuin van een dergelijk grote omvang en diversiteit. Bovendien zijn er versieringen aangebracht op een aantal objecten die in de context van gebruikscollecties (landbouw en voeding) vrij zeldzaam zijn. Het gros van de tuigen dateert uit de periode 1880 tot 1940, maar er zijn mooie en goed bewaarde exemplaren uit de vroeg 18de en 19de, misschien zelfs de 17de eeuw.
Daarnaast verzamelden CAG en Huis van Alijn zo’n 120 familiefoto’s waarop moestuinen een prominente rol spelen. De diverse en rijke foto’s van door de jaren heen, worden toegevoegd aan de Beeldbank van CAG.
Bewoners en begeleiders planten en zaaien in de moestuin van woonzorgcentrum Roosendaelveld, Mechelen, 2023, fotograaf: Sophie Nuytten. © Erfgoedcel Mechelen.
MOES-tuin zou nooit tot mooie resultaten gekomen zijn, zonder de inbreng en samenwerking met heel wat moestuiniers. Tijdens het project deden we heel wat ervaringen op rond die samenwerkingen. Die documenteerden we in enkele handige bijlagen.
Zo gingen we aan de slag met moestuiniers met dementie. We pasten erfgoedmethodieken toe in een samenwerking met erfgoedcel Mechelen en woonzorgcentrum Roosendaelveld. Een inspiratiegids loodst je door de methodieken, activiteiten en reflecties daarover.
Daarnaast werden ‘moestuinbabbels’ georganiseerd. Tijdens die dialoogmomenten werden moestuiniers samengebracht om uit te wisselen over moestuinerfgoed, hun ervaringen en hun kennis en kunde. Toelichting bij deze methodiek werd ook gedocumenteerd.
Bovendien is er ook een eindrapport van het project, waarin onder andere staalkaart van onderzoeksmateriaal in bibliotheken, archieven, collecties en erfgoedtuinen is opgenomen. Ideaal dus voor wie zelf verder op onderzoek wil gaan.
.jpg)
.jpg)
.jpg)