Dorpshuizen
Toekomst voor je dorpszaal? Een dorpshuis kan de oplossing zijn!
Een dorpshuis is een veelzijdige ontmoetingsplaats waar je kunt vergaderen, activiteiten organiseren, een kop koffie drinken of een pakketje afhalen. De functies van het dorpshuis worden door de dorpsbewoners zelf bepaald, wat zorgt voor een ruimte die perfect aansluit op de behoeften van de gemeenschap. Ontdek onze ervaringen en inzichten over hoe een dorpshuis jouw gemeenschap kan verrijken en een centrale plek kan worden voor iedereen!
Een divers concept
Onze typische dorps- en parochiezaal staat onder druk. Beheer, uitbating, renovatie...
is een steeds grotere uitdaging.
Net zoals andere commerciële en niet commerciële voorzieningen die verdwijnen, heeft dit een impact op het dorp én zijn inwoners. Toch is de aanwezigheid van zo'n infrastructuur cruciaal voor de leefbaarheid in een dorp. De werking verbreden naar een dorpshuis zou wel eens de oplossing kunnen zijn!
Een dorpshuis, dat is een vrij toegankelijke, goed gelegen en aangename ontmoetingsplaats waar verschillende activiteiten doorgaan van zowel sociale, commerciële en/of dienstverlenende aard. Denk aan gemeentelijke diensten, een buurtrestaurant, een sociale werkplaats, een café, een hulppost in diverse combinaties met vergaderruimtes, repeteerlokalen, kinderopvang, stockageruimtes, een keuken- of leslokaal, Werkkot, Mamadepot, korte-ketenpunt, toeristisch infopunt, bibpunt, sociaal restaurant, antennepost lokaal dienstencentrum, samentuin, koffiekrant en dergelijke meer. De variatie is oneindig, maar vertrekt steeds van wat er lokaal – in die bepaalde context – nodig is.
Multifunctioneel en multitemporeel zijn basis voor het concept. In het kort: er is bijna altijd iets te doen of te beleven voor heel wat doelgroepen, en de gebouwen worden maximaal benut. De uitbating gebeurt best door een geëngageerd iemand of een groep. Het dorpshuis
is langer open dan een klassieke zaal. Permanentie is dan ook de grootste uitdaging, maar wel één van de voorwaarden voor een succesvolle uitbating.
Een dorshuis heeft meerdere functies, maar ook meerdere organisatoren of inrichters.
Het gebruikt de veerkracht van de vrijwilligers, maar evengoed de robuustheid van de lokale overheid en de creativiteit van ondernemers. Het dient een sociaal doel, maar heeft wel een verdienmodel.
Dorpshuizen kunnen het dorp of de buurt een kloppend hart bezorgen. Het is een ‘warme’ plek, dicht bij huis met ruimte voor spontane ontmoetingen én voor verenigingen, aangevuld met een divers aanbod van goederen en diensten.
Wij bouwen volop aan kennis en ervaring om beheerders van dorpszalen te ondersteunen en te begeleiden
Die vind je binnenkort op deze webpagina. Wil jij op de hoogte gehouden worden? Of, kan jij nu al ondersteuning gebruiken?
Onze projecten en campagnes
Dit LEADER project in Limburg begeleidt drie beheerdersgroepen van dorpszalen om via intervisie en samenaankoop gemeenschappelijke uitdagingen aan te pakken en duurzame verbeteringen door te voeren.
Het LEADER project in Haspengouw Zuidwest (Limburg) begeleidt vijf beheerdersgroepen van dorpszalen om hun onderneming beter in de markt te zetten.
.png)
Een LEADER-project in Kempen Oost (Provincie Antwerpen) waarin zaalbeheerders gecoacht zullen worden om hun dorpszaal toekomstbestendig te maken.
Het Platteland Plus project in Vlaams-Brabant begeleidt zes beheerdersgroepen van dorpszalen in een coachingstraject om hun zalen een veelzijdige toekomst te geven.
Een Leader-project in de Vlaamse Ardennen waarin zaaleigenaars van elkaar en van experts leren.
Limburgs Platteland plus project waarbij in 5 dorpen een Plus-Plek wordt opgericht. Dit is een inclusieve plek voor het dorp, ingevuld met functies die inspelen op ervaren noden en behoeven.
Leaderproject waarbij het dorpspuntmodel verkend wordt in Limburg en een bestaand, aflopend en opstartend punt ondersteund worden.
Dorpshuis van A tot Z
Waarom werkt Landelijke Gilden aan dorpshuizen in Vlaanderen?
De typische dorps- en parochiezaal staat onder druk. Dé plek waar verenigingen hun activiteiten organiseren, vergaderen… dreigt op steeds meer plaatsen te verdwijnen. Dit blijkt uit onder meer uit een enquête binnen onze eigen structuren, uit gesprekken binnen ons netwerk en uit signalen van onze vrijwilligers. We willen echter dynamische, levendige dorpen. Dat zijn dorpen waarin mensen elkaar kennen en kunnen ontmoeten, waarin (creatief) (sociaal) ondernemerschap een plek heeft, waar burgerinitiatieven kunnen ontstaan, waar mensen leven, ontspannen en misschien ook werken. Een dorp waarin dus het verenigingsleven (georganiseerd en niet-georganiseerd) zijn plaats heeft. Een plek als een dorpszaal is daarom essentieel. Een mogelijke oplossing voor dorpzalen in moeilijkheden is een verbreding van de invulling naar een dorpshuis.
Het dreigend verdwijnen van de dorpszalen kadert binnen een bredere problematiek van verdwijnende commerciële en niet commerciële voorzieningen in het dorp: dorpsschool, gemeentelijke diensten, horeca, kleinhandel, bankautomaten… Het verdwijnen van dergelijke voorzieningen heeft steeds een impact op de sociale cohesie in het dorp. Dit zijn immers allemaal plekken waar mensen elkaar ontmoeten, een babbeltje slaan… ze vormen de maïzena voor het dorp. Door steeds minder van dergelijke plekken, is er ook steeds minder kans voor ontmoeting. Hierdoor dreigt niet alleen het verenigingsleven, maar ook het bredere sociale leven in het dorp te verdwijnen.
We kunnen echter niet terug naar het verleden. Het dorp zoals dat er 40 jaar geleden was, is om een reden veranderd. Of het nu gaat om winkels, cafés, dorpszalen of verenigingen, ze verdwijnen niet zomaar. Ze zijn niet meer rendabel, er zijn amper gebruikers of klanten, minder vrijwilligers die een rol willen opnemen… Het profiel van wie in dorp woont is enorm veranderd, dus deze evolutie is niet verwonderlijk. We kijken dus vooruit en zoeken nieuwe concepten die inspelen op de uitdagingen en trends van vandaag. Daarom schuiven we het concept ‘dorpshuis’ naar voor waarbij niet alleen een oplossing voor de dorpszaal, maar meteen ook voor andere problemen wordt geïntroduceerd.
Is een dorpshuis de enige oplossing voor een dorpszaal in moeilijkheden?
Nee, we schuiven het dorpshuisconcept naar voor omdat we sterk geloven in multifunctionele concepten als oplossing voor de uitdagingen waarin onze dorpsgemeenschappen staan. Net door diverse activiteiten en diensten samen te brengen, krijg een je interessante plek voor tal van inwoners. Maar, uiteraard moet er steeds op maat gekeken worden van het dorp of de buurt, hoe de dorpszaal hierin functioneert en wat de lokale noden zijn. Een dorpszaal kan perfect functioneren en beantwoorden aan de lokale nood, maar wel ondersteuning nodig hebben op vlak van beheer, gebouw of programma zonder dat deze drastisch moet veranderen. We stimuleren dus niet dat alle beheerdersgroepen van dorpszalen hun werking zomaar verbreden naar een dorpshuis, maar willen wel dorpszalen in moeilijkheden ondersteunen in het toekomstbestendig maken van hun initiatief. Enkel zo kan ook in de toekomst ons Vlaams verenigingsleven zijn plek behouden.
Wat zijn de grootste uitdagingen van Vlaamse dorpszalen?
Een bevraging die we in 2020 afnamen bij 235 zalen, duidde de grootste uitdagingen aan waarmee men kampt bij het voortbestaan van de dorpszaal:
- Onderhoud en renovatie (43%)
- Vrijwilligers vinden voor het dagelijks beheer (34%)
- Een betaalbare prijs behouden voor verenigingen (32%)
- Een goede beschikbaarheid behouden voor verenigingen (30%)
- Organisatie en financieel beheer (17%)
- Nodige bouw- of uitbreidingswerken (13%)
- Relatie met omwonenden (10%)
Waarom zijn verbindende plekken zoals een dorpshuis van belang voor het dorp?
Een dorpshuis is een zogenaamde ‘Third place’, zoals socioloog Oldenburg dit benoemd. 'Third places' zijn erg belangrijk voor buurten, een onmisbare schakel om een gemeenschap te vormen. Deze plekken zijn overal: kerken, kappers, sportclubs, jeugdhuis, zelfs de schoolpoort. En, hoewel mensen hier zijn voor een bepaalde reden, is de informele babbel in een omgeving waar verschillen tussen mensen worden afgevlakt de belangrijkste factor voor verbinding. Dit zorgt voor een gemeenschapsgevoel. In die zin noemt Oldenburg 'third places' ook wel de woonkamer van de samenleving.
Bruisende steden worden wel eens als typevoorbeeld gegeven van plekken met veel third places: hippe Koffiezaakjes, de gym, parken, creatief tijdelijk gebruik van oude industriële sites… Stuk voor stuk plaatsen waar de wegen van individuen elkaar kruisen, waar korte, vluchtige contacten kunnen plaatsvinden, kleine (vrienden)groepen samenkomen en nieuwe vriendschappen kunnen ontstaan.
Kan een dorpshuis enkel in een dorpszaal?
Een dorpshuis hoeft zeker geen voormalige dorpszaal te zijn. Het concept kan toegepast worden in elk gebouw dat zich leent tot een invulling van datgene waar er lokaal nood aan is. Denk aan een (leegstaande) school, kerk, een pastorij, café... en hoeft ook zeker geen nieuwbouw te zijn. We geloven dat door te kijken naar wat er vandaag is en de afweging te maken om naar een meer rationeel gebruik van de beschikbare ruimten te gaan, er al snel gekomen kan worden tot een sterk concept. Door net diverse activiteiten die verspreid zijn over het dorp samen te brengen op één site, kan een plek met hoge aantrekkingskracht ontstaan.
Waarin verschilt een dorpshuis van dorps- en buurtpunten?
Overal in Europa en in Vlaanderen duiken er punten, hubs… op. In essentie tracht elk van deze concepten om het dalende voorzieningenniveau en de auto-afhankelijkheid te counteren door het slim verknopen van verschillende diensten in een laagdrempelige ontmoetingsplek. Kern is het fysiek samenbrengen van heel wat actoren, zowel aanbieders als klanten, die traditioneel niet samenwerken. Via het slim aangaan van samenwerking versterken inwoners, dienstverleners en ondernemers elkaar. Een duurzaam, en dus ook economisch rendabel concept steunt op de driehoek burger – beleid - bedrijf. Maar ook kennisinstellingen en non-profit organisaties kunnen een zinvolle partner zijn om je dorp weer te voorzien van een kloppend hart.
Waarin verschilt een dorpshuis van andere initiatieven? Anders dan in een buurt- en dorpspunt zetten we hierin expliciet in op ruimte voor het verenigingsleven, gecombineerd met het beheer van de plek door vrijwilligers.
Meer info over dorpspunten? Die vind je bij ‘Ons Buurtpunt’.
